Globe Tiyatrosu

“Lord Chamberlain’s Men” adlı bir tiyatro topluluğunun 1599 yılında Londra’da Thames nehrinin güney yakasındaki Southwark’ta kurduğu Globe Tiyatrosu, “Theatre” (1576) adlı bir başka tiyatro binasının yıkımından arta kalan kerestelerle inşa edilmiştir. Meyhane ve genelevleriyle ünlü yoksul bir mahalle olan Southwark, 16. yüzyılın ortalarından itibaren, dönemin püriten anlayışının aşırı “dünyevi” bularak kent merkezinden dışladığı halk tiyatrolarının merkezi haline gelmiştir. Önceleri ekseriyetle belediye ve okul binaları ya da bir defaya mahsus tahsis edilen açık ya da kapalı mekanlarda oynayan, profesyonel oyunculardan kurulu seyyar sahneler; 1558-1603 yılları arasını kapsayan ve adına “Elizabeth Dönemi” denilen zaman diliminde, hem oynayıp hem de çalışabilecekleri daimi yerlere kavuşmuşlar.  Globe’un hemen yakınında bulunan Bear Garden, tiyatro gösterimlerinin yanında, zincire bağlanmış bir ayının köpeklerle dövüştürüldüğü “ayı avı” adlı popüler oyuna da ev sahipliği yapmıştır, sanatlarını icra edebilmişlerdir. 1613’te yanan Globe Tiyatrosu ikinci kez yapıldıktan sonra, 1642’de Cromwell’in tiyatroları kapatmasına kadar işlevini sürdürmüş, 1644’te tümüyle yıkılmıştır.

İlk Globe binasının aksonometrik perspektifi, C. Walter Hodges, 

1644’ten bu yana dünyanın çeşitli ülkelerinde rekonstrüksiyonları yapılan, kimi zaman “aslına sadık” kimi zaman da “özgün” olma iddiasıyla sayısız kez yeniden tasarlanan Globe Tiyatrosu’nun gerçek görünümü ve mimari yapısı hakkında kesin bir bilgiye sahip değiliz. Bugün Elizabeth dönemi tiyatrolarının dairesele yakın sekizgen planlı, ahşap ve çatısı kısmen açık mekanlardan oluştuğu bilinmektedir. Tarihçiler Globe’un da diğerleri gibi çokgen planlı olması gerektiğini düşünmekle birlikte, kaç kenarlı olduğu konusunda (20 diyenler çoğunlukta olmakla birlikte) kesin bir sayı verememektedirler. Bunda mevcut tarihsel belgelerdeki tasvirlerin tutarsız oluşu da büyük rol oynamaktadır. Sözgelimi, 1600’lü yılların başında John Norden (1548-1625) tarafından yapılan ilk gravürlerde kimi yerde altıgen kimi yerde daire biçiminde çizilen Globe, 1625 yılında yapılmış Claes Jansz Visscher (1587-1652) imzalı bir başka gravür çalışmasında sekizgen planlıdır ve abartılı düşey vurgulara sahiptir. Wenceslaus Hollar (1607-1677)’ın gravüründe ise Globe ile Bear Garden birbirine karıştırılmış; her iki bina da köşeli formları belirsizleştirecek kadar kusursuz bir daireselliğe kavuşmuştur.

Globe'un görünümüyle ilgili yapılan tahminlerde dönemin diğer tiyatroları arasında, geçmiş tasvirlere de yansıyan belirgin benzerliklerden de oldukça  yararlanılmıştır. Southwark'da kurulan ilk halk tiyatrosu Rose (1587), oyun yazarlarını konuk etmiştir. 1989 yılında yapılan arkeolojik kazılarda ortaya çıkan kalıntıları, bugün Elizabeth tiyatrolarıyla ilgili doğrudan bilgi niteliğinde en önemli kaynaktır. Francis Langley tarafından 1596 yılında yapılan ve 1632'de yıkılan Swan Tiyatrosu'nun Hollandalı bilim adamı Johannes de Witt tarafından yapılan çizimi, Arendt van Bushell'in yaptığı kopya sayesinde, Elizabeth tiyatrosunun günümüze kadar kalan tek tasviridir. Visscher'in Londrayı resmeden gravürlerinde  tiyatroların altıgen yada sekizgen biçiminde olduğu görülmektedir. 1599'da yapımında tamamlanan Fortune ise, kare planlı olmakla birlikte , galerilerinin görünüşü gibi tasarımındaki kimi özellikleriyle de Globe'un görünümü hakkında değerli ipuçları sunmaktadır. globe binasıyla ilgili bugüne kadar yapılmış en detaylı çizim C.Walter Hodges (1909-2004) tarafından yapılan aksonometrik perspektiftir. Burada globe 16 kenarlı tasvir edilmiştir. bir diğer değerli çalışma ise John cranford Adams'ın yaptığı sekizgen planlı Globe makettir. 

Kaynak